काय आहे जननी सुरक्षा योजना? Janani Suraksha Yojana 2022 in Marathi

जननी सुरक्षा योजना पोर्टल | जननी सुरक्षा योजना महाराष्ट्र | जननी सुरक्षा योजना 2022 | जननी सुरक्षा योजना मराठी माहिती |Janani Suraksha Yojana Benefits In Marathi | Janani Suraksha Yojana Marathi Information | Janani Suraksha Yojana Amount | Janani Suraksha Yojana Application Form | Janani Suraksha Yojana 2022 Marathi | JSY In Marathi | Janani Suraksha Yojana in Maharashtra

जननी सुरक्षा योजना ( Janani Suraksha Yojana) ही भारत सरकारच्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने प्रायोजित केलेली योजना आहे , जी 12 एप्रिल, 2005 मध्ये रोजी सुरु केली. देशातील ग्रामीण आणि शहरी भागात राहणाऱ्या दारिद्र रेषखालील कुटुंबामधील गर्भवती मातांना आर्थिक लाभ देण्यासाठी केंद्र शासनाने ही योजना योजना सुरु केली. या योजनेंतर्गत गरोदर महिलांना 6,000 रुपये रोख मानधन दिले जाते. माता आणि बालमृत्यू कमी करणे हा या योजनेचा उद्देश आहे.

जननी सुरक्षा योजना म्हणजे काय? What is Janani Suraksha Yojana

Janani Suraksha Yojana हा राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (NHM) अंतर्गत सुरक्षित मातृत्व कार्यक्रम आहे. जननी सुरक्षा योजना (JSY) भारत सरकारच्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाद्वारे चालवली जाते. त्यामुळे ही योजना जननी सुरक्षा योजना म्हणून ओळखली जाते.

JSY केंद्र सरकारने बालकांना सुरक्षित ठेवण्याच्या उद्देशाने सुरू केली आहे. जननी सुरक्षा योजना – JSY अंतर्गत, गर्भवती महिलांची सरकारी रुग्णालयात प्रसूती झाल्यास, केंद्र सरकार लाभार्थी महिलेच्या बँक खात्यात थेट 6000 रुपये जमा करेल.

JSY अंतर्गत, गर्भवती महिलांची सरकारी रुग्णालयात प्रसूती झाल्यास, केंद्र सरकार लाभार्थी महिलेच्या बँक खात्यात थेट ₹ 6000 जमा करेल. जननी सुरक्षा योजनेची माहिती असायला हवी की, दारिद्र्यरेषेखालील महिलांनाच त्याअंतर्गत आर्थिक लाभ मिळतो. महिलांची प्रसूती रुग्णालयातच व्हावी, असाही सरकारचा प्रयत्न आहे. रुग्णालयात किंवा प्रशिक्षित दाईकडून प्रसूती झाल्यावर, बाळ सुरक्षित असण्याची शक्यता जास्त असते. त्यामुळेच गरीब वर्गातील महिलांची प्रसूती रुग्णालयात करून घेण्यास शासनाकडून प्राधान्य दिले जात आहे.

गरोदर महिलांना आर्थिक मदत दिल्यास माता आणि बाळाचे आरोग्य सुधारण्यास मदत होईल, असा शासनाचा विचार आहे. जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत गरोदर महिलांच्या सर्व तपासण्या आणि बाळाची प्रसूती मोफत केली जाते.

कमी कामगिरी करणाऱ्या आणि उच्च कामगिरी करणाऱ्या राज्यांची यादी { लो परफॉर्मिंग स्टेट्स (LPS) }
उत्तर प्रदेश
उत्तरांचल
पूर्व भारतातील एक राज्य
मध्य प्रदेश
झारखंड
छत्तीसगड
राजस्थान
आसाम
ओडिशा
जम्मू आणि काश्मीर

जननी सुरक्षा योजना उद्दिष्ट Janani Yojana Objectives

• ग्रामीण व शहरी भागातील दारिद्र्यरेषेखालील महिला त्यांच्या गरोदरपणात (BPL) आणि अनुसूचित जाती (SC) व अनुसूचित जमाती (ST) आरोग्यासंबंधीच्या गरजा पूर्ण करू शकत नाहीत किंवा त्यांच्या आर्थिक गरजा पूर्ण करू शकत नाहीत.
• ग्रामीण भागात वैद्यकीय सुविधा उपलब्ध होणे अजूनही खूप कठीण आहे. या सध्याच्या अडचणी लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने ही योजना सुरू केली आहे.
• या योजनेद्वारे सरकार केवळ मातांच्या मृत्यूचे प्रमाण कमी करणार नाही, तर बालकांच्या मृत्यूचे प्रमाणही कमी करेल.
• याद्वारे गरीब महिलांनाही रुग्णालयात सुरक्षित प्रसूती करता येऊ शकते जेणेकरुन न जन्मलेले बाळ आपत्कालीन परिस्थिती टाळून सुरक्षित राहू शकेल.

जननी सुरक्षा JSY अंतर्गत मिळणारे फायदे : Janani Surksha Yojana Benefits

• ग्रामीण भागातील पात्र लाभार्थी जर शासकीय/निमशासकीय आरोग्य संस्थेत प्रसूती झाली असल्यास तिला प्रसुतीच्‍या तारखेनंतर 7 दिवसाच्‍या आतमध्ये ₹ 700/- इतकी रक्कम धनादेशाद्वारे दिली जाते.
• शहरी भागातील पात्र लाभार्थी जर शासकीय/निमशासकीय आरोग्य संस्थेत प्रसूती झाली असल्यास तिला प्रसुतीच्‍या तारखेनंतर 7 दिवसाच्‍या आतमध्ये ₹ 600 /- इतकी रक्कम धनादेशाद्वारे दिली जाते किंवा आधार संलग्न असेल्या बँक खात्यात थेट रक्कम जमा केली जाते.
• शहरी तसेच ग्रामीण भागासाठी दारिद्रय रेषेखालील कुटुंबातील लाभार्थ्‍यांची प्रसुती घरी झाल्‍यास ₹ 500/- एवढी रक्कम लाभ प्रसुतीच्‍या तारखेनंतर 7 दिवसाच्‍या आत देण्यात येते.
• सिझेरीयन शस्त्रक्रिया (Cesarean Delivery) झाल्यास पात्र लाभार्थीस ₹ 1500/- इतकी रक्कम देण्यात येते.
• जेव्हा एखाद्या महिलेची सरकारी रुग्णालयात प्रसूती होते, तेव्हा तिला उर्वरित रक्कम म्हणजे प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजनेअंतर्गत 5हजार रुपये मिळतात.
• याशिवाय जननी योजनेत नोंदणी केलेल्या महिलांना प्रसूतीनंतर पाच वर्षांपर्यंत माता आणि बाळाच्या लसीकरणाबाबतचे संदेशही मिळतात. बालक 5 वर्षाचे होईपर्यंत सर्व प्रकारच्या लस सरकारी रुग्णालयात मोफत दिल्या जातात
• व्हा एखाद्या महिलेची सरकारी रुग्णालयात प्रसूती होते, तेव्हा तिला उर्वरित रक्कम म्हणजे प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजनेअंतर्गत 5 हजार रुपये मिळतात.

जननी सुरक्षा योजना व आरोग्य सेविका (आशा ASHA ):
जननी सुरक्षा योजनेमध्ये (Janani Suraksha Yojana 2022 Marathi ) आशा वर्करचा महत्वाचा सहभाग असतो. गर्भवती महिलेचे आरोग्य संस्थेत नाव नोंदणी करून घेण्यापासून ते पात्र लाभार्थीचा लाभ मिळवून देण्यापर्यंत विविध प्रकारच्या जबाबदाऱ्या पार पाडीत असतात त्या खालील प्रमाणे:

• गर्भवती महिलांची नाव नोंदणी करून घेणे.
• नाव नोंदणी केल्यानंतर लाभार्थीस जननी सुरक्षा कार्ड मिळवून देणे.
• विहित नमुन्यातील अर्ज भरून घेणे.
• पात्र लाभार्थींकडून आवश्‍यक कागदपञे जमा करुन घेणे.
• प्रसूतीपूर्वीच्या तपासण्या करून घेणे.
• लसीकरण आणि लोहयुक्‍त गोळया मिळवून देणे अथवा त्‍या‍करिता मदत करणे.
• शासकीय आरोग्‍य संस्थेत प्रसुतीकरिता प्रवृत्‍त करणे.
• लाभार्थींकडे बँक खाते नसल्यास, त्यांना बॅंकेत खाते उघडून घेण्‍यासाठी मदत करणे.
• जननी योजनेअंतर्गत ग्रामीण भागात पात्र लाभार्थ्यांना आरोग्य संस्थेत प्रसुतीसाठी प्रवृत्त केल्याबद्दल आशा कार्यकार्यकर्तीनां ₹ 600/- प्रती लाभार्थी मानधन देण्यात येते. त्‍यामधील ₹ 300/- गर्भवती महिलेच्या प्रसूतीपूर्व आणि ₹ 300/- आरोग्‍य संस्थेत प्रसुतीसाठी प्रवृत्‍त केल्‍याचे स्‍पष्‍ट झाल्‍यानंतर देण्‍यात येते.
• शहरी भागात पात्र लाभार्थीची प्रसुती आरोग्‍य संस्‍थेत करण्‍यासाठी लाभार्थीस प्रवृत्‍त केल्‍यास एकूण ₹ 400/- प्रती लाभार्थी आशा कार्यकर्तीस मानधन म्‍हणून देण्यात येते. त्‍यामधील ₹ 200/- प्रसूतीपूर्व आणि ₹ . 200/- आरोग्‍य संस्थेत प्रसुतीसाठी प्रवृत्‍त केल्‍याचे स्‍पष्‍ट झाल्‍यानंतर देण्‍यात येते.
• राज्यातील प्राथमिक आरोग्य केंद्रे, उपकेंद्रे, शासकीय ग्रामीण व शहरी रुग्णालये, शासनमान्य खाजगी रुग्णालये या ठिकाणी जननी सुरक्षा योजनेचा लाभ मिळवता येतो.

जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत रोख रक्कम किती मिळणार? How much cash will be given under Janani Suraksha Yojana?

• शहरीभागात (LPS )कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यासाठी, सरकारकडून महिलेला ₹ 1000 आणि आशाला ₹ 200 ची रक्कम दिली जाईल. उच्च कामगिरी करणाऱ्या राज्यासाठी, महिलेला ₹ 600 आणि आशाला ₹ 200 ची रक्कम दिली जाईल.
• ग्रामीण भागात कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यासाठी, महिलेला ₹ 1400 आणि आशाला ₹ 600 ची रक्कम दिली जाईल. उच्च कामगिरी करणाऱ्या राज्यासाठी, महिलेला ₹ 700 आणि आशाला ₹ 200 ची रक्कम दिली जाईल.

जननी योजना 2022 ची वैशिष्ट्ये Janani SurkshaYojana Features

• JSY सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये लागू करण्यात आले आहे जा राज्यात कमी संस्थात्मक प्रसूती दर आहेत अशा राज्यांसाठी विशेष सोय आहे जसे की, उत्तर प्रदेश राज्ये,उत्तरांचल, बिहार, झारखंड, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, आसाम, राजस्थान, ओरिसा आणि जम्मू-काश्मीर या राज्यांना लो परफॉर्मिंग स्टेट्स (LPS) असे नाव देण्यात आले आहे, तर उर्वरित राज्यांना उच्च कामगिरी करणारी राज्ये (HPS) असे नाव देण्यात आले आहे.
• या योजनेंतर्गत नोंदणी केलेल्या प्रत्येक लाभार्थीकडे MCH कार्डसह JSY कार्ड असणे आवश्यक आहे.
• या योजनेने ASHA ला मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य कार्यकर्त्या म्हणून ओळखले आहे.
• जननी सुरक्षा योजना 2022 अंतर्गत नोंदणी करणार्‍या सर्व महिलांना किमान दोन प्रसूतीपूर्व तपासण्या, पूर्णपणे मोफत दिल्या जातील. याशिवाय, आशा आणि अंगणवाडी सेविकांना देखील प्रसूतीनंतरच्या कालावधीत संबंधित सेवांसह मदत केली जाईल.

हे ही वाचा : प्रधानमंत्री जीवन ज्योती योजना

जननी सुरक्षा योजनेसाठी पात्रता Janani Suraksha Yojana Eligibility

• महिलांची प्रसूती सरकारी आरोग्य केंद्रे किंवा मान्यताप्राप्त खाजगी संस्थांमार्फत होते.
  योजनेअंतर्गत, अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातीच्या त्या सर्व महिलांचा समावेश केला जाईल, ज्यांनी सरकारी आरोग्य केंद्र किंवा खाजगी मान्यताप्राप्त संस्थांमार्फत प्रस्तावित केले आहे.
• 
  दारिद्रय रेषेखालील सर्व गर्भवती महिला/माता तसेच अनुसूचित जाती व अनुसूचित जमातीतील सर्व गर्भवती महिला/माता (दारिद्रय रेषेखाली नसलेल्या देखील) योजनेचा लाभ घेण्यासाठी पात्र असतील. (Janani Suraksha Yojana Eligibility).
• लाभार्थी महिलेचे वय प्रसवपूर्व नोंदणी करताना कमीत कमी 19 वर्षे इतके असावे या जास्त असावे.
• जननी सुरक्षा योजनेचा लाभ 2 जिवंत अपत्यांपर्यंतच देय असतो.

JSY 2022 ची कागदपत्रे

1. अर्जदाराचे आधार कार्ड
2. बीपीएल रेशन कार्ड
3. पत्ता पुरावा
4. पत्त्याचा पुरावा
5. जननी सुरक्षा कार्ड
6. शासकीय रुग्णालयाकडून वितरण प्रमाणपत्र
7. बँक खाते पासबुक
8. मोबाईल नंबर
9. पासपोर्ट आकाराचा फोटो

जननी सुरक्षा योजना 2022 साठी अर्ज कसा करावा?

• देशातील गर्भवती महिला ज्यांना सरकारकडून जननी सुरक्षा योजना 2022 अंतर्गत आर्थिक सहाय्य मिळवायचे आहे, त्यांनी प्रथम आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय , भारत सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊन जननी सुरक्षा योजनेचा अर्ज PDF डाउनलोड करणे आवश्यक आहे.
• अर्ज डाउनलोड केल्यानंतर, तुम्हाला फॉर्ममध्ये विचारलेली माहिती भरावी लागेल जसे की महिलेचे नाव, गावाचे नाव, पत्ता इ. सर्व माहितीभरावी लागेल.
• यानंतर तुम्हाला तुमची सर्व कागदपत्रे अर्जासोबत जोडावी लागतील आणि त्यानंतर अर्ज अंगणवाडी किंवा महिला आरोग्य केंद्रात जमा करावा लागेल.

हे ही वाचा : प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना

जननी सुरक्षा योजना 2022 अंतर्गत आशा आणि इतर आरोग्य कर्मचाऱ्यांची भूमिका

राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांचे अधिकृत संपर्क :

• सर्वप्रथम तुम्हाला जननी सुरक्षा योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल .
• आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
• होम पेजवर, तुम्हाला contact us च्या लिंकवर क्लिक करावे लागेल .
• आता तुम्हाला राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश अधिकृत लिंकवर क्लिक करावे लागेल .
• तुमच्या समोर सर्व संपर्क क्रमांकांची यादी असेल.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्ने :